ប្រយ័ត្នចំពោះការលួចយក Cookie៖ យល់ដឹងអំពីគ្រោះថ្នាក់ និងវិធីការពារខ្លួន

ក្នុងយុគសម័យឌីជីថលនេះ នៅពេលដែលយើងចំណាយពេលយ៉ាងច្រើននៅលើអ៊ីនធឺណិត ការយល់ដឹងអំពីសុវត្ថិភាពអនឡាញគឺមានសារៈសំខាន់ជាងពេលណាៗទាំងអស់។ ក្នុងចំណោមការគំរាមកំហែងផ្សេងៗ ការលួចយក Cookie គឺជាបញ្ហាដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយដែលអាចនាំឱ្យមានការចូលប្រើគណនីផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។ អត្ថបទនេះនឹងពន្យល់អំពីអ្វីទៅជា Cookie របៀបដែលការលួចយក Cookie កើតឡើង និងអ្វីដែលអ្នកអាចធ្វើដើម្បីការពារខ្លួនអ្នក។

អ្វីទៅជា Cookie?

Cookies គឺជាឯកសារទិន្នន័យតូចៗដែលគេហទំព័ររក្សាទុកនៅលើកុំព្យូទ័រ ឬឧបករណ៍ចល័តរបស់អ្នក នៅពេលអ្នកចូលមើលគេហទំព័រនោះ។ Cookies ជួយគេហទំព័រក្នុងការចងចាំព័ត៌មានអំពីវគ្គនៃការរុករករបស់អ្នក ដូចជាព័ត៌មានចូល (login credentials) ចំណង់ចំណូលចិត្តភាសា ទំនិញនៅក្នុងកន្ត្រកទំនិញ និងទិន្នន័យផ្សេងៗទៀត។ គោលបំណងសំខាន់នៃ Cookies គឺដើម្បីធ្វើឱ្យបទពិសោធន៍នៃការរុករករបស់អ្នកកាន់តែងាយស្រួល និងមានប្រសិទ្ធភាព។

គ្រោះថ្នាក់នៃការលួចយក Cookie (Cookie Theft/Session Hijacking):

ការលួចយក Cookie កើតឡើងនៅពេលដែលជនខិលខូចទទួលបានច្បាប់ចម្លងនៃ Cookies របស់អ្នក។ Cookies ជាពិសេស Cookies ដែលទាក់ទងនឹងសកម្មភាពចូលគណនី (Session Cookies) អាចអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកវាយប្រហារធ្វើពុតជាអ្នក និងចូលប្រើគណនីអនឡាញរបស់អ្នកដោយមិនចាំបាច់ដឹងពាក្យសម្ងាត់របស់អ្នក។ នេះអាចនាំឱ្យមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរដូចជា៖

• ការចូលប្រើគណនីបណ្តាញសង្គម (Facebook, Twitter, Instagram ជាដើម) និងការបង្ហោះសារក្លែងក្លាយ ឬការលួចព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន។
• ការចូលប្រើគណនីអ៊ីមែល និងការអាន ឬលួចព័ត៌មានសំខាន់ៗ។
• ការចូលប្រើគណនីធនាគារអនឡាញ ឬសេវាកម្មទូទាត់ប្រាក់ ដែលអាចនាំឱ្យមានការបាត់បង់លុយកាក់។
• ការលួចអត្តសញ្ញាណ និងការប្រើប្រាស់ព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកសម្រាប់សកម្មភាពខុសច្បាប់។

វិធីដែលការលួចយក Cookie អាចកើតឡើង៖

• មេរោគ (Malware): កម្មវិធីព្យាបាទដែលបានដំឡើងនៅលើឧបករណ៍របស់អ្នកអាចលួច Cookies ដោយស្ងៀមស្ងាត់ និងបញ្ជូនវាទៅកាន់អ្នកវាយប្រហារ។
• ការបោកបញ្ឆោត (Phishing): គេហទំព័រ ឬអ៊ីមែលក្លែងក្លាយអាចត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីបោកបញ្ឆោតអ្នកឱ្យបញ្ចូលព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន ដែលក្នុងដំណើរការនោះ Cookies របស់អ្នកអាចត្រូវបានលួច។
• ការវាយប្រហារឆ្លងគេហទំព័រ (Cross-Site Scripting - XSS): ចន្លោះប្រហោងសុវត្ថិភាពនៅក្នុងគេហទំព័រអាចអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកវាយប្រហារបញ្ចូលកូដព្យាបាទដែលលួច Cookies របស់អ្នកប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀត។
• បណ្តាញ Wi-Fi សាធារណៈដែលគ្មានសុវត្ថិភាព: នៅពេលប្រើបណ្តាញ Wi-Fi សាធារណៈដែលមិនបានអ៊ិនគ្រីប ទិន្នន័យរបស់អ្នក រួមទាំង Cookies ផងដែរ អាចត្រូវបានស្ទាក់ចាប់ដោយអ្នកវាយប្រហារនៅលើបណ្តាញតែមួយ។
• ការស្ទាក់ចាប់ចរាចរណ៍បណ្តាញ (Network Sniffing): អ្នកវាយប្រហារអាចប្រើឧបករណ៍ពិសេសដើម្បីត្រួតពិនិត្យ និងកត់ត្រាចរាចរណ៍ទិន្នន័យនៅលើបណ្តាញ ដែលអាចរួមបញ្ចូល Cookies របស់អ្នក។

វិធីការពារខ្លួនពីការលួចយក Cookie:

ដើម្បីកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការក្លាយជាជនរងគ្រោះនៃការលួចយក Cookie សូមអនុវត្តតាមការណែនាំដូចខាងក្រោម៖

• ដំឡើង និងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពកម្មវិធីកំចាត់មេរោគ និង Firewall: ត្រូវប្រាកដថាឧបករណ៍របស់អ្នកត្រូវបានការពារដោយកម្មវិធីកំចាត់មេរោគ និង Firewall ដែលមានប្រសិទ្ធភាព និងតែងតែធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពវាឱ្យបានទៀងទាត់។
• ប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះតំណភ្ជាប់ និងឯកសារភ្ជាប់ដែលគួរឱ្យសង្ស័យ: កុំចុចលើតំណភ្ជាប់ ឬទាញយកឯកសារភ្ជាប់ពីប្រភពដែលមិនស្គាល់ ឬគួរឱ្យសង្ស័យ មិនថាវាមកពីអ៊ីមែល ឬសារនៅលើបណ្តាញសង្គម។
• ប្រើ HTTPS គ្រប់ពេលដែលអាចធ្វើទៅបាន: ត្រូវប្រាកដថាគេហទំព័រដែលអ្នកកំពុងចូលមើល ជាពិសេសគេហទំព័រដែលតម្រូវឱ្យអ្នកបញ្ចូលព័ត៌មានរសើប ប្រើប្រាស់ HTTPS (ពិនិត្យមើលរូបសោរនៅជាប់នឹងអាសយដ្ឋានគេហទំព័រ) ដែលធានាថាការតភ្ជាប់របស់អ្នកត្រូវបានអ៊ិនគ្រីប។
• ចៀសវាងការប្រើប្រាស់បណ្តាញ Wi-Fi សាធារណៈដែលគ្មានសុវត្ថិភាព ឬប្រើ VPN: ប្រសិនបើអ្នកត្រូវប្រើ Wi-Fi សាធារណៈ សូមប្រើប្រាស់បណ្តាញឯកជននិម្មិត (VPN) ដើម្បីអ៊ិនគ្រីបចរាចរណ៍អ៊ីនធឺណិតរបស់អ្នក និងការពារទិន្នន័យរបស់អ្នកពីការស្ទាក់ចាប់។
• ប្រើការផ្ទៀងផ្ទាត់ពីរកត្តា (Two-Factor Authentication - 2FA): បើកដំណើរការ 2FA សម្រាប់គណនីអនឡាញសំខាន់ៗរបស់អ្នក។ នេះបន្ថែមស្រទាប់សុវត្ថិភាពមួយទៀត ដោយតម្រូវឱ្យមានកូដផ្ទៀងផ្ទាត់បន្ថែមក្រៅពីពាក្យសម្ងាត់នៅពេលចូលគណនីពីឧបករណ៍ដែលមិនស្គាល់។
• សម្អាត Cookies នៅក្នុង Browser របស់អ្នកជាប្រចាំ: ការសម្អាត Cookies ជាទៀងទាត់អាចជួយលុបចោល Session Cookies ដែលលួចបានដែលអាចត្រូវបានប្រើប្រាស់។ អ្នកអាចកំណត់រចនាសម្ព័ន្ធ Browser របស់អ្នកឱ្យសម្អាត Cookies ដោយស្វ័យប្រវត្តិនៅពេលបិទ។
• តាមដានសកម្មភាពគណនីរបស់អ្នក: ពិនិត្យមើលសកម្មភាពចូលគណនីរបស់អ្នកជាទៀងទាត់ ដើម្បីរកមើលសកម្មភាពដែលគួរឱ្យសង្ស័យ។ ប្រសិនបើអ្នកសម្គាល់ឃើញអ្វីដែលខុសប្រក្រតី សូមផ្លាស់ប្តូរពាក្យសម្ងាត់របស់អ្នកភ្លាមៗ និងរាយការណ៍ទៅសេវាកម្មដែលពាក់ព័ន្ធ។
• រក្សា Browser និងកម្មវិធីឱ្យទាន់សម័យ: ក្រុមហ៊ុនផលិត Browser និងកម្មវិធីជាញឹកញាប់បញ្ចេញបច្ចុប្បន្នភាពសុវត្ថិភាពដែលជួសជុលចន្លោះប្រហោងដែលអាចត្រូវបានកេងប្រវ័ញ្ចដោយអ្នកវាយប្រហារ។

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន:

ការលួចយក Cookie គឺជាការគំរាមកំហែងពិតប្រាកដដែលអាចប៉ះពាល់ដល់សុវត្ថិភាព និងភាពឯកជនអនឡាញរបស់អ្នក។ តាមរយៈការយល់ដឹងអំពីគ្រោះថ្នាក់ និងការអនុវត្តន៍វិធានការការពារសាមញ្ញៗ អ្នកអាចកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការក្លាយជាជនរងគ្រោះ និងការពារគណនីអនឡាញរបស់អ្នកពីការចូលប្រើប្រាស់ដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។ ចងចាំថាការប្រុងប្រយ័ត្នបន្តិចបន្តួចអាចជួយសង្រ្គោះអ្នកពីបញ្ហាធំបាន។

អត្ថបទ៖ លឿ សុវណ្ណរ៉ា